Otaczają nas obce cząsteczki często toksyczne dla organizmu
- metale ciężkie, np. kadm i beryl zawarty w tytoniu lub obecne w niektórych amalgamatach dentystycznych ołów, rtęć, arsen, nikiel, aluminium,
- ftalany,
- bisfenol A,
- drobnoustroje,
- hormony i antybiotyki zawarte w przemysłowym mięsie zwierząt,
- hormony i pigułki antykoncepcyjne,
- leki,
- narkotyki,
- alkohol,
- związki chemiczne związane z przygotowywaniem żywności, dodatki do żywności, takie jak nienaturalne barwniki, konserwanty,
- zanieczyszczenia wody,
- pestycydy,
- herbicydy,
- rozpuszczalniki,
- spaliny,
- tytoń i wiele innych.
Mogą również istnieć inne źródła zanieczyszczenia, np. tzw. *endogenne toksyny, wytwarzane przez organizm ludzki np. metabolity hormonalne lub amoniak wytwarzany przez komórki organizmu lub *egzogenne, jeśli pochodzą z obcego organizmu (takie jak toksyna botulinowa). Ta lista niestety nie jest wyczerpująca. Można ją uzupełnić związkami uzyskanymi z gotowania w wysokiej temperaturze, heterocyklicznymi aminami powstającymi podczas grillowania lub smażonych potraw – związki powstałe w słynnej reakcji Maillarda nadają ten słynny smak potraw z grilla. „Dobre rzeczy dla podniebienia”, „coś się przecież od życia należy”, „całe życie pracowałem to chociaż na emeryturze sobie pozwolę”, mówi do mnie wiele osób, być może – wszystko jest kwestią gustu, lecz gwarantuję te argumenty nie są satysfakcjonujące dla naszych organizmów. Nasze środowisko bardzo różni się od środowiska, w którym ewoluowali nasi przodkowie łowcy-zbieracze, w środowisku, w którym działamy jest tak wiele substancji całkowicie obcych dla organizmu, zgrupowanych pod nazwą ksenobiotyki (dosłownie „obce cząsteczki”). Maszyneria komórkowa jest zorganizowana, aby skutecznie reagować, jednak, podobnie jak w przypadku pozostałych funkcji komórkowych, wszystko jest kwestią homeostazy: w przypadku braku eliminacji lub nadmiernej ekspozycji na te toksyny mogą one gromadzić się w organizmie.
Pojęcie zatrucia jest złożone, niektóre substancje mogą rzeczywiście być bardzo toksyczne i powodować zaburzenia endokrynologiczne, uszkodzenie narządów, a nawet śmierć. Inne mają bardziej podstępne skutki z powodu ich postępującego gromadzenia się w ciele. Mogą powodować zwiększone ryzyko nowotworów przez mutację DNA lub zakłócenie enzymatycznych odpowiedzi komórek, powodując zmęczenie, utratę witalności i zaburzenia czynnościowe. Wszystko zależy od dawki, drogi wchłaniania, rodzaju i nasilenia ekspozycji. Długoterminowe działanie tych toksyn może się również sumować, tworząc niefortunną synergię, „efekt koktajlu”. Nie zajmiemy się dziś jednak ostrą toksycznością substancji szkodliwych dla organizmu, ale bardziej podstępnym wpływem na witalność wszystkich tych ksenobiotyków (czyli substancji chemicznych pochodzących z zewnątrz organizmu) zanieczyszczających wątrobę.
Najbardziej charakterystycznymi objawami przeciążenia wątroby toksynami są:
- nocne przebudzenia (wątroba jest szczególnie aktywna w nocy, przebudzenia między 2 a 4 rano są według medycyny chińskiej, charakterystyczne dla osłabienia wątroby),
- nudności o zwiększonej wrażliwości na silne zapachy, alkohol lub kofeinę itp.
Warto również pamiętać o tym, że metabolizm wątroby jest ściśle związany z metabolizmem jelita poprzez tak zwany cykl jelitowo-wątrobowy, często zaburzenie metabolizmu jednego z dwóch narządów wpływa na metabolizm drugiego.
Ciało wprowadziło naturalne mechanizmy obrony przed szkodliwymi cząsteczkami, i jak mówi dr Lok „wszystko, co wkładasz do ust, musi przejść przez wątrobę (jej aktywność jest dostosowana do ilości wprowadzanych do niej ksenobiotyków), zanim zrobi cokolwiek przydatnego gdzie indziej w ciele”. W naszym organizmie wątroba jest głównym narządem odpowiedzialnym za detoksykację, a u pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby niepożądane substancje mają tendencję do gromadzenia się w organizmie i potencjalnie prowadzić mogą do wielu chorób ogólnoustrojowych. Zapewniając rozkład i eliminację ksenobiotyków, wątroba interweniuje w kilku etapach, aby przekształcić początkowo toksyczną substancję w rozpuszczalną pochodną, która zostanie wydalona z moczem lub kałem. (UWAGA! Większość tych toksycznych cząsteczek jest rozpuszczalnych w tłuszczach, co sugeruje, że gromadzą się one w komórkach tkanki tłuszczowej, adipocytach. Z tego powodu tłuste ryby będące na końcu łańcucha pokarmowego, takie jak łosoś lub tuńczyk, mogą gromadzić znaczne ilości metali ciężkich, w przeciwieństwie do małych ryb (sardynek, makreli, sardeli). Wątroba wyeliminuje te substancje w III złożonych krokach, których prawidłowe funkcjonowanie zależy od poziomu ekspozycji na ksenobiotyki, ale także od predyspozycji genetycznych i stanu odżywienia całego organizmu:
Faza I
Faza I nazywa się funkcjonalizacją. Enzymy tej fazy, najczęściej zgrupowane pod pojęciem cytochromów P450, będą „utleniać” toksyny rozpuszczalne w tłuszczach przez dodanie określonego rodnika chemicznego. Stres oksydacyjny jest ogólnie uważany za odpowiedzialny za starzenie się komórek, ale nie zapominajmy, że stanowi on podstawę dobrego funkcjonowania organizmu, gdy jest dobrze kontrolowany. Jest to najsilniejszy system utleniania w ciele. Dlatego nasycenie organizmu w mikroelementy i witaminy jest niezbędne do optymalnego funkcjonowania tych kompleksów enzymatycznych: szczególnie ważne są witaminy B2, B3, B6, B9 i B12, magnez, cynk, mangan, chrom i miedź. Należy zauważyć, że związki pośrednie z tej pierwszej fazy są niestabilne i mogą być bardziej toksyczne niż związki wyjściowe, szczególnie w przypadku niewystarczającego poziomu przeciwutleniacza. Jest to jeden z powodów toksyczności niektórych leków u osób z nierównowagą między tymi dwiema fazami detoksykacji. Może również zachodzić interakcja między tymi pochodnymi a niektórymi białkami komórkowymi, które powodują tworzenie haptenów, cząsteczek potencjalnie zaangażowanych w reakcje zapalne lub immunologiczne. Weźmy jako przykład przewlekły alkoholizm: pierwsza faza umożliwia metabolizm etanolu (alkoholu) do toksycznych pochodnych, w szczególności aldehydu octowego, który następnie musi zostać rozpuszczony podczas drugiej fazy. Jeśli występuje niedobór enzymów II fazy, metabolity pośrednie będą przyczyną ataku komórek wątroby, a nawet marskości wątroby w przypadku chronicznego narażenia. To pojęcie indukowalności enzymatycznej wyjaśnia, dlaczego ludzie, którzy regularnie spożywają alkohol, są coraz mniej pijani – alkohol jest szybko przekształcany w aldehyd octowy.
Skuteczność drugiej fazy jest ze swej strony znacznie mniej indukowalna niż pierwszej i pod wpływem wielu czynników, wśród których wymienić możemy: predyspozycje genetyczne, status mikroskładników odżywczych, o których mowa powyżej, a zwłaszcza aminokwasów siarkowych (metioniny, cysteiny, tauryny), niezbędnych substratów dla fazy koniugacji.
Faza II
Faza II nazywana jest koniugacją, nie ma na celu zwiększana użyteczności substancji, ale przekształcenie utlenionych substancji z pierwszej fazy w cząsteczki rozpuszczalne w wodzie, które można wyeliminować z moczem. Transformację tę zapewniają różne mechanizmy w zależności od charakteru substancji, która dołączana jest do wyjściowego związku. Nazywa się to sulfokoniugacją, koniugacją glukurono, detoksykacją przez metylację lub acetylację. Poza ich techniczną nazwą, reakcje te zależą od stanu odżywienia, w szczególności od glutationu, tauryny, argininy, glutaminy, ornityny, pierwiastków śladowych, witamin B2, B5, B6, B9, B12 i C. Co więcej, w początkowym etapie drugiej fazy następuje neutralizacja utlenionych pochodnych z pierwszej fazy.
Faza III
Faza III ostatnia tak zwana faza solubilizacji, odpowiedzialna za ostateczne wyeliminowanie metabolitów organizmu, stających się rozpuszczalnymi w wodzie dzięki żółci. Złożony mechanizm detoksykacji wątroby jest regulowany przez równowagę między różnymi fazami. W zależności od naszego „garnituru genetycznego” nasza zdolność do przekształcania toksyn w pochodne pośrednie może się znacznie różnić. Ponadto pierwsza faza nazywana jest „indukowalną”: enzymy mogą stać się coraz bardziej skuteczne i liczniejsze w zależności od poziomu narażenia na działanie toksyczne. Może się to wydawać na pierwszy rzut oka jako wyraźna zaleta, warunkiem, jest jednak proporcjonalna skuteczność fazy II.
Wątroba filtruje (zdrowa wątroba filtruje około 1,7 litra krwi na minutę) i oczyszcza krew z wielu substancji, które mogą być toksyczne. Odpady azotowe (amoniak, NH3) powstałe w wyniku katabolizmu aminokwasów są przekształcane w mocznik w wątrobie (cykl mocznikowy), a zatem mogą być eliminowane przez nerki. W tym narządzie eliminowane są również odpady związane z katabolizmem czerwonych krwinek (komórki te są wcześniej niszczone przez komórki wątroby). Wspólnie ze śledzioną wątroba pomaga rozkładać stare czerwone krwinki na bilirubinę i inne pigmenty żółciowe. Wątroba pobiera te produkty z krwi, aby wyeliminować je z moczem i kałem, gdy wątroba nie funkcjonuje prawidłowo, bilirubina może gromadzić się w ciele, prawdopodobnie nadając skórze i oczom żółtawy wygląd, zwany żółtaczką. Z kolei alkohol jest eliminowany w tym narządzie po konwersji do aldehydu octowego. Komórki, które tworzą wątrobę – hepatocyty – są stworzone do pracy w tak trudnych warunkach, cechują się niezwykle długą żywotnością, rzędu roku lub nawet 500 dni, oraz znaczną zdolność do regeneracji.
Można by pokusić się o stwierdzenie, że to „niezły wyczyn” i aż nieprawdopodobne, że pracę tę wykonuje… czerwonawo-brązowa „masa” czterech nierównych rozmiarów płatów rozciągająca się jak lew morski na brzegu w prawej górnej części jamy brzusznej, pod przeponą. Ciekawa jestem czy zaskoczeniem będzie dla Państwa, gdy napiszę, że lista funkcji wątroby jest znacznie dłuższa (liczy ponad 300 pozycji) i wyprzedza ją w tym rankingu jedynie mózg!
Dziś omówimy te najistotniejsze, jednak zanim do tego przejdziemy zajrzyjmy do środka i zróbmy naszej wątrobie „selfie”. Na poziomie mikroskopowym wątroba składa się z indywidualnie funkcjonujących jednostek zwanych zrazikami, w których znajdują się naczynia krwionośne, przewody i hepatocyty. Dr Markus Grompe i wsp. (Oregon Health and Science University) odkryli, że hepatocyty, metabolicznie aktywne komórki, stanowiące 80% wątroby, posiadają cechy nieobserwowane w innych komórkach organizmu. Podczas gdy większość komórek ma dwa zestawy chromosomów – dwa zestawy instrukcji genetycznej o tym, jak powinna zachowywać się komórka – hepatocyty mogą zwinąć i zręcznie manipulować nawet ośmioma (!) zestawami chromosomów. Ten rodzaj złożonego nadmiaru chromosomów unikatowy dla wątroby najprawdopodobniej pomaga wyjaśnić jej zdolność regeneracyjną.
Proces regeneracji wątroby jest niezwykle ważny – narażony na wiele szkodliwych czynników narząd jest nieustannie uszkadzany, a te uszkodzenia muszą zostać zastąpione nowymi strukturami. W tym celu wątroba wykształciła umiejętność „śledzenia czasu”. W jednym z ostatnich badań opublikowanym w czasopiśmie „Cell” badacze (Ulrich Schibler i wsp. z Uniwersytetu Genewskiego) odkryli, że wątroba rośnie i kurczy się nawet o 40% co 24 godziny (w zależności od normalnych rytmów dobowych zwierzęcia i czasu spożywanych posiłków), podczas gdy narządy wokół niej ledwo się poruszają. Naukowcy ustalili również przyczynę zmiany wymiarów. Czy jest to dodatkowa woda czy glikogen? Odpowiedź jest zupełnie inna – produkcja białek gwałtownie wzrasta podczas fazy aktywnej wątroby (dostarczanie pożywienia i brak snu), następnie białka te są niszczone podczas snu. Naukowcy nie wiedzą jeszcze, dlaczego wątroba ulega tej ekstrawagancji, ale dr Schibler zasugerował, że jest to część programu konserwacji narządu. Ponadto, dr Grompe z Oregon Health and Science University wykazał, że dzięki ekstremalnej plastyczności hepatocytów i niezwykłej zdolności do radzenia sobie z wieloma zestawami chromosomów (nadal funkcjonują i dzielą się normalnie), komórki wątroby stają się prawie jak komórki odpornościowe – wystarczająco genetycznie zróżnicowane, aby poradzić sobie z niemal każdą wrzuconą na nie trucizną.
Podczas rozwoju płodowego komórki krwi rodzą się w wątrobie i chociaż to zadanie później migruje do szpiku kostnego, wiele niezwykłych cech wątroby jest związanych z krwią. Większość narządów ma jedno źródło krwi. Sama wątroba ma podwójne zaopatrzenie w krew: poprzez tętnicę wątrobową przynoszącą z serca krew bogatą w tlen, oraz żyłę wrotną zrzucającą krew odprowadzoną z jelit i śledziony. Ta ostatnia dostarcza do wątroby półprzetworzone produkty spożywcze wymagające konwersji, detoksykacji, przechowywania, trawienia, wchłaniania, wydzielania, eliminacji. Narząd ten jest zawsze zalany krwią (ok. 13% objętości całej krwi w danym momencie znajduje się w wątrobie). W przeciwieństwie do dobrze uszczelnionych naczyń, które zapobiegają bezpośredniemu kontaktowi między krwią a większością tkanek ciała, ściany tętniczek i żyły wątrobowych są wypełnione „dziurami”, co oznacza, że spływają krwią prosto na hepatocyty. Komórki wątroby z kolei pokryte są mikrokosmkami – wypukłymi „palcami”, które znacznie powiększają powierzchnię komórki pozostającej w kontakcie z krwią. Hepatocyty pływają we krwi, a to sprawia, że są tak niesamowicie skuteczne w pobieraniu z niej substancji. Jako główny „radar” krążącej krwi, wątroba śledzi chwilowe zapotrzebowanie organizmu na energię, uwalniając glukozę w miarę potrzeb z zapasów przechowywanego glikogenu, wraz z wszelkimi witaminami, minerałami, lipidami, aminokwasami lub innymi mikroelementami, które mogłyby być potrzebnym.
Tak przeszliśmy do kolejnych bardzo ważnych funkcji wątroby.
Jak wątroba wpływa na trawienie i wchłanianie?
Jak wspomniano powyżej, w każdej chwili aż 1/7 objętości całej krwi znajduje się w wątrobie. Jej skład zostanie zmodyfikowany przez działanie komórek wątroby, która przyjmuje wiele substancji obecnych we krwi. Jest to główny narząd dystrybucji składników odżywczych. Hepatocyty wytwarzają żółć (ok. 0,5-1 l/dzień), żółtą lub zieloną ciecz o zasadowym pH, która zawiera sole żółci. Żółć przemieszcza się z komórek wątroby przez sieć kanałów do pęcherzyka żółciowego, gdzie jest przechowywana i skoncentrowana (do pięciu razy większa niż pierwotna moc). Podczas posiłku pęcherzyk żółciowy uwalnia żółć do jelita cienkiego, aby wspomóc trawienie i wchłanianie tłuszczów. Dzięki solom kwasy tłuszczowe (glicerol) i glicerydy (glicerol + 1 do 2 łańcuchów kwasów tłuszczowych) są wchłaniane przez błonę śluzową jelit. W diecie ketogenicznej są one następnie wykorzystywane do produkcji energii. Mitochondria wątrobowe są stymulowane do wytwarzania ciał ketonowych (acetooctanu, acetonu i beta-hydroksymaślanu), które przechodzą do krwi. Oprócz lotnego acetonu, który jest eliminowany na poziomie płucnym, ciała ketonowe stają się paliwem dla komórek ciała. Żółć zawiera także jony wodorowęglanowe, które pomagają zneutralizować kwas transportowany z żołądka do jelita cienkiego. Ciało wchłania ponownie większość soli żółciowych w końcowym odcinku jelita krętego i regularnie wysyła je z powrotem bezpośrednio do wątroby w celu ponownego wykorzystania.
Zapraszamy na konsultacje dotyczące diety ketogennej u dr n. med. Jolanty Zięby
Wątroba ma funkcję wydalniczą i wydzielniczą – jest zatem gruczołem
Żółć jest syntetyzowana i wydzielana przez komórki wątroby, następnie zostanie dostarczona do pęcherzyka żółciowego lub bezpośrednio do dwunastnicy. Uwalnianie żółci z pęcherzyka do dwunastnicy jest wyzwalane przez przybycie lipidów do jelita. Żółć odgrywa szczególną rolę w całym cyklu trawiennym, gdyż nie zawiera enzymów. Składa się z cholesterolu, soli i pigmentów żółciowych, jej rolą jest rozbicie dużych kropli tłuszczów na małe fragmenty (czyli emulgacja – krok niezbędny do ich trawienia). Wątroba i pęcherzyk żółciowy są zatem ściśle ze sobą powiązane, przy czym ta pierwsza jest odpowiedzialna za wytwarzanie żółci (0,5-1 litra na 24 godziny), podczas gdy drugi jest miejscem jej przechowywania. Jest zatem zrozumiałe, dlaczego niewystarczająca produkcja żółci lub problemy z opróżnianiem pęcherzyka będą miały ważne konsekwencje dla trawienia.
Jakie są funkcje metaboliczne wątroby?
Metabolizm odnosi się do złożonych procesów biochemicznych i reakcji zachodzących w ludzkim ciele. Metabolizm węglowodanów, tłuszczów i białek wymaga interwencji wątroby, narządu, który magazynuje glukozę (pochodne węglowodanów) i uwalnia ją w razie potrzeby, zapewniając w ten sposób stałe źródło energii dla organizmu. Wątroba przekształca również tłuszcz w źródło energii dla organizmu. W tym narządzie białka rozkładają się na aminokwasy, a aminokwasy są przekształcane w glukozę, tłuszcz i białka.
Metabolizm białek: wychwytywanie krążących aminokwasów (do syntezy białek oraz glukozy czyli glukoneogenezy), synteza aminokwasów (przykład glutaminy), uwalnianie do układu krążenia w celu transportu do tkanek obwodowych i ich degradacja do mocznika w celu eliminacji. Wątroba nie tylko metabolizuje, ale również wytwarza i wydziela większość białek znajdujących się we krwi. Albumina jest niezbędnym białkiem wytwarzanym przez wątrobę, który odgrywa ważną rolę w regulacji objętości krwi i dystrybucji płynów w organizmie. Zaburzenia czynności wątroby mogą powodować niski poziom albumin, co skutkuje zatrzymywaniem płynów w organizmie: obrzękami w różnych okolicach ciała i wodobrzuszem. Wątroba wytwarza również ferrytynę (białko wykorzystywane do magazynowania żelaza w organizmie), a także białka wiążące hormony, lipoproteiny, które pomagają transportować cholesterol oraz białka ostrej fazy, które odgrywają rolę w zapaleniu.
Wątroba uczestniczy w metabolizmie tłuszczów poprzez szereg różnorodnych procesów m.in.: * sole żółciowe wydzielane przez hepatocyty rozpuszczalnych w tłuszczach lipidów i witamin służą do syntezy kwasów tłuszczowych, trójglicerydów, fosfolipidów, cholesterolu (synteza i regulacja poziomu), lipoprotein, kwasów żółciowych, * biodostępność witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K) rozpuszczonych w żółci przed absorpcją lub przekształcanie witamin A, D (w jej aktywną formę, która jest niezbędna do stosowania wapnia), w celu zmetabolizowania w postaci aktywnej; wchłanianie, metabolizm i przechowywanie witaminy K. Zdrowa ludzka wątroba zawiera rezerwę witaminy A na okres około dwóch lat.
Metabolizm węglowodanów: przechowywanie glukozy w postaci glikogenu (glikogeneza) i degradacja glikogenu do glukozy (glikogenoliza) w celu regulacji poziomu glukozy we krwi.
Jak wątroba wpływa na krzepnięcie krwi?
Krwawienie w ciele aktywuje złożony system białek osocza zwanych czynnikami krzepnięcia, które sprzyjają tworzeniu się skrzepów krwi. Wątroba jest odpowiedzialna za wytwarzanie większości czynników krzepnięcia. Niektóre wymagają do syntezy witaminy K i to wątroba wytwarza niezbędne sole żółciowe do wchłaniania jelitowego tej rozpuszczalnej w tłuszczu witaminy. Niekontrolowane krwawienie może wystąpić, jeśli czynniki krzepnięcia nie zostaną wytworzone lub jeśli witamina K nie zostanie wchłonięta.
Jakie są funkcje hormonalne wątroby?
Wątroba ma kilka głównych funkcji związanych z hormonami organizmu, np. wątroba ingeruje w chemiczną konwersję hormonu tarczycy do jego najbardziej aktywnej postaci. Hormon tarczycy moduluje tempo metabolizmu organizmu, m.in. szybkość, z jaką zachodzą złożone procesy i reakcje biochemiczne. Ponadto wątroba wydziela IGF-1 (insulinopodobny czynnik wzrostu 1), hormon, który promuje wzrost komórek. Angiotensynogen to kolejny hormon wytwarzany przez wątrobę. Hormon ten jest częścią złożonego systemu, który reguluje poziom sodu i potasu we krwi (poprzez mechanizmy nerkowe) i odgrywa rolę w kontrolowaniu ciśnienia tętniczego krwi. Ponadto wątroba reguluje poziomy hormonów, rozkładając i eliminując te chemiczne przekaźniki z organizmu, gdy nie są już potrzebne.
Zagrożenia dla wątroby ze środowiska zewnętrznego
Jednak wątroba może być przytłoczona napływem ksenobiotyków lub może mieć niedobór mikroelementów niezbędnych do pomyślnego zakończenia jej funkcji. Podobnie jak praca wątroby i liczba zaangażowanych mechanizmów, możliwe działania regeneracji wątroby są liczne, lecz istnieje zasadnicza potrzeba wspólna dla wszystkich tych sytuacji: potrzeba korzystania z enzymów funkcjonalnych, a więc: dieta bogata w mikroelementy (witaminy, minerały, pierwiastki śladowe, siarkę aminokwasową) i dobre nawodnienie. W ten sposób wątroba będzie skutecznie wykonywać swoje funkcje. W zależności od sytuacji można następnie wybrać priorytetowe przywrócenie statusu mikroelementów, związane z roślinami o działaniu detoksykującym (karczoch na przykład w przypadku toksyn i czosnek w przypadku metali ciężkich) lub wspomagające regenerację hepatocytów (desmodium), jeśli zostały dotknięte leczeniem farmakologicznym lub zapaleniem wątroby. Niektóre ekstrakty roślinne są używane do stymulowania wydzielania żółci (działanie żółciopędne) lub jej ewakuacji do jelita, w celu „osuszenia” wątroby w przypadku przeciążenia. Jest kilka sposobów i składników pożywienia usprawniających pracę wątroby.
Wiele roślinnych składników aktywnych może być interesujące dla wspierania funkcji wątroby, a nawet stymulowania detoksykacji:
- Przeciwutleniacze: witaminy C, E, witaminy z grupy B, beta-karoten, polifenole, flawonoidy, karotenoidy, pierwiastki śladowe (magnez, cynk, mangan, miedź, selen), aminokwasy (metionina, cystyna, glutamina, arginina).
Więcej o wybranych antyoksydantach:
- Kwas alfa liponowy (ALA) jest przeciwutleniaczem, który silnie zmniejsza zwłóknienie wątroby związane z zapaleniem wątroby, może sprzyjać regeneracji wątroby i odwracać marskość wątroby (którą tradycyjna medycyna wcześniej uważała za niemożliwą).ALA jest rozpuszczalny w tłuszczach, co oznacza, że może przenikać głęboko do komórek, aby wywierać działanie lecznicze. To na co warto zwrócić uwagę to forma w jakiej kwas jest przyjmowany. Forma „R” jest formą ALA, która jest biologicznie aktywna i ma właściwości przeciwutleniające. Forma „S” to substancja chemiczna wytwarzana w laboratorium. Forma kwasu S-liponowego znajduje się w „tanich” lub niższej jakości suplementach i jest na ogół nieskuteczna i biologicznie nieaktywna.
- Świeże warzywa przy każdym posiłku, organiczne, surowe lub gotowane na delikatnym ogniu np. gotowanie na parze, szczególnie w celu uniknięcia tworzenia się reakcji Maillarda.
- Kurkuma ma właściwości hepatoprotekcyjne, bogata w kurkuminoidy ma również właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne.
- Ostropest, bogaty w sylimarynę i sylibinę, dzięki tym właściwościom może być przydatny oprócz leczenia zapalenia wątroby, także w ochronie wątroby przed chemioterapią.
- Karczoch jest bogaty w gorzki związek cynaropikrynę, który znajduje się w liściach, ale także w kwasy fenolowe, ich zawartość pozwala chronić hepatocyty przed stresem oksydacyjnym. (uwaga! kobiet karmiących piersią nie zaleca się spożywania karczocha, ponieważ może to hamować proces laktacji).
- Czarna rzodkiew ma właściwości analogiczne do karczocha, a także działanie żółciopędne (ułatwia ewakuację żółci do jelita). Zawiera flawonoidy i rafanol, a także glukozynolany, które można przekształcić w składniki aktywne, takie jak sulforafan, który sam indukuje enzymy detoksykacyjne fazy II, cytochromy fazy I są hamowane przez inne enzymy – jej spożycie umożliwia zatem optymalizację funkcji detoksykacji wątroby.
- Rozmaryn zawiera, podobnie jak karczoch, kwasy fenolowe (kwasy rozmarynowy i kawowy), flawonoidy, pochodne terpenowe, chinony diterpenowe i esencje aromatyczne. Można go podać jako napar z liści.
- Brokuły (szczególnie młode pędy) zawierają składnik aktywny z rodziny glukozynolanów i enzym, myrozynazę, które oddziałują na siebie, wytwarzając sulforafan, znany gdy ze swoich właściwości zapobiegania nowotworom, tylko gdy roślina jest chrupiąca, żując, aby doprowadzić do kontaktu dwóch wymienionych wcześniej składników – badanie opublikowane w czasopiśmie Journal of Food Sciencew 2013 r. ujawnia, że enzym ten jest inaktywowany przez gotowanie lub zamrażanie.
Brokuły możemy również połączyć z rzodkiewką (białą lub czarną), kapustą (czerwoną, chińską), rukolą, rukwią wodną, mocną musztardą lub wasabi, które również zawierają myrozynazę.
- Dziki czosnek, kolendra są używane bardziej w celu eliminacji metali ciężkich
- Niektóre pokarmy wspierają funkcje detoksykacji wątroby: brukselka, buraki, jabłka, imbir, posiadają one właściwość stymulowania genów enzymów drugiej fazy, co jest interesujące dla osób prezentujących niekorzystny genotyp.
- Wreszcie Desmodium (Desmodium adscendens) to roślina pochodzenia afrykańskiego, szczególnie interesująca w przypadku uszkodzenia komórek wątroby, ma właściwość ingerowania w regenerację hepatocytów : dlatego jest szczególnie zalecana w przypadku marskości wątroby, zapalenia wątroby lub chemioterapii.
- Warto też okresowo skorzystać z konwencjonalnych metod diagnostycznych i określić aktywność markerów wątrobowych (transaminaz, GGTP, fosfatazy itd.) czy zbadać stężenie bilirubiny we krwi i moczu.
Ten wgląd w rozwój i wydajność wątroby może zapoczątkować nowatorskie terapie dla ponad 100 zaburzeń dotykających narząd (których odsetek na całym świecie rośnie, w tym otyłości i cukrzycy). Wątroba jest bardzo ważnym narządem, który pełni wiele funkcji dla gospodarza. Składniki diety są niezbędne i mogą być korzystne lub szkodliwe dla zdrowej lub chorej wątroby. Zgodnie z przysłowiem „zamknięte usta nie łapią much” wybór najlepszych składników odżywczych jest niezbędny dla dobrego zdrowia, zwłaszcza dla wątroby. Zapobieganie chorobom wątroby za pomocą substancji pochodzenia naturalnego jest podstawową składową medycyny komplementarnej i niefarmakologicznej. Ilość spożywanej substancji, metody przyjmowania i kombinacje witaminowo-mineralno-ziołowe mogą być hepatoprotekcyjne (chroniące wątrobę) lub hepatotoksyczne (szkodzące jej) – np. podeszły wiek należy uznać za czynnik ryzyka skumulowanej toksyczności spowodowanej chemikaliami.
Jednoczesne stosowanie leków i ziół czasami prowadzi do interakcji między ziołami i lekami dlatego ważne jest, by oprócz odpowiedniej wiedzy z zakresu naturalnych środków leczenia, znaleźć jeszcze odpowiednie osoby, które fachowo przeprowadzą nas przez ten proces.
Zapraszamy na konsultacje z lekarzami Instytutu Ozonoterapii Salus Medycyna Komplementarna
BIBLIOGRAFIA:
- Prace prof Narbonne – francuskiego toksykologa autora książki “Sang pour sang toxic”
- Konferencje Anthony’ego Berthou
- GD Foster HR Wyatt JO Hill Weight and metabolic outcomes after 2 years on a low-carbohydrate versus low-fat diet: A randomized trial.Ann Intern Med 2010 (153) [Medline]
- GD Brinkworth M Noakes JD Buckley JB Keogh PM. Clifton Long-term effects of a very-low-carbohydrate weight loss diet compared with an isocaloric low-fat diet after 12 mo.Am J Clin Nutr 2009 (90)[Medline]
Maria Magdalena Rosiak – absolwentka naturoterapii GWSP Chorzów
